Vrijheidsbeperkende maatregelen

Uitgangspunt: “NEE, TENZIJ”

De zorgverleners van Thuiszorg Tenderhands Care komen in de praktijk niet in situaties van vrijheidsbeperking van toepassing is. Juist omdat de organisatie groeipotentie heeft om zorgvragers aan te trekken waarbij vrijheidsbeperkende maatregelen kunnen voorkomen, is het noodzakelijk een beleid hiervoor te hebben. Werknemers van Tenderhands Care worden jaarlijks geschoold op dit onderwerp.
Vrijheidsbeperking gaat over alle maatregelen die cliënten in hun vrijheid beperken. Het beperken van de vrijheid van cliënten kan in sommige gevallen onvermijdelijk zijn., maar mag alleen in uiterste nood worden toegepast. Het mag alleen wanneer de cliënt een ernstig gevaar of risico vormt voor zichzelf of zijn omgeving. Vrijheid beperkende maatregelen wordt daarom ook nooit alleen toegepast, maar altijd in een multidisciplinair team. Tenderhands Care heeft in het vierde kwartaal van 2018 geen zorgvrager waarbij dit van toepassing is.
Binnen de thuiszorg mogen vrijheidsbeperkende maatregelen in principe niet worden toegepast. Tenzij er sprake is van ernstig nadeel dreigt voor cliënt zelf om de omgeving van cliënt. Onvrijwillige zorg is een allerlaatste optie.
Besluitvorming hierover vindt plaats volgens een getrapt zorgmodel d.w.z. dat als eerste gezocht wordt naar een alternatief voor de onvrijwillige zorg. Lukt dit niet worden er steeds meer deskundigen ingeschakeld bij de besluitvorming. Kwaliteitscriteria voor gebruik van vrijheidsbeperkende maatregelen zijn:
  • De situatie is geanalyseerd.
  • De maatregel/het alternatief is vastgesteld na overleg met cliënt, omgeving, specifieke deskundigen en relevante disciplines.
  • Er is aantoonbaar gezocht naar alternatieven.
  • De maatregelen/de alternatieven voldoen aan de criteria van proportionaliteit, subsidiariteit en effectiviteit.
  • Proportionaliteit: de maatregel staat in redelijke verhouding tot het doel van de toepassing.
  • Effectiviteit:het middel moet het beoogde doel bereiken en niet langer duren dan noodzakelijk.
  • Subsidiariteit: de minst ingrijpende maatregel wordt ingezet.
  • Er zijn acties ondernomen om herhaling te voorkomen; de maatregel/het alternatief wordt geëvalueerd.
  • Er is een rapportage en verantwoording vastgelegd in het zorg- en ondersteuningsplan. Toelichting:
Vrijheidsbeperkende maatregelen worden meestal genomen vanuit de gedachte de cliënt te beschermen. Bijvoorbeeld om voorkomen dat een cliënt gaat dwalen, valt, zichzelf uitput of zichzelf of anderen schade toebrengt. Omdat er sprake is van het schenden van een grondrecht mag een vrijheidsbeperkende maatregel alleen in uiterste nood worden toegepast. Daarbij moet er werkelijk sprake zijn van een ernstig gevaar of risico.

Werkwijze

Besluitvorming vooraf

1. Indien er onvrijwillige zorg wordt overwogen dient altijd vooraf overleg te zijn met cliënt en/of vertegenwoordiger en behandelend arts. Constatering gevaar of risico: Bespreek in ieder geval met de cliënt en de familie/ wettelijk vertegenwoordiger: wat is er aan de hand, hoe ernstig is het? Bespreek de observaties en de conclusies daaruit met de behandelend arts. Bespreek voordelen en nadelen van een vrijheidsbeperkende maatregel voor déze cliënt. Als er geen gevaar of risico is, is er geen acceptabele reden voor vrijheidsbeperkende maatregelen.

Voorbereiden van een besluit

Denk na over: wat is de minst ingrijpende maatregel die het best past bij de situatie? Wat zijn negatieve effecten van de maatregel? Is dit in verhouding met het gevaar of risico? Zijn er alternatieve oplossingen die minder ingrijpend zijn? Is er voldoende met collega’s (ook van andere disciplines) overlegd?

Toestemming

vragen aan de cliënt/ vertegenwoordiger: Dit is de taak van de behandelaar. Voor elke vrijheidsbeperkende maatregel moet de cliënt of zijn wettelijke vertegenwoordiger toestemming geven.

Toepassing

van de gekozen interventie: Leg de afspraken vast in het zorgleefplan/zorgplan. Spreek af hoe lang je een maatregel toepast en wanneer je gaat evalueren. Pas de maatregel deskundig en verantwoord toe.

Evaluatie

Is het gevaar/ risico geweken?
Wat zijn de effecten van de maatregel?
Kunnen we ermee stoppen?
Zijn er nu ideeën over verbeteringen in de zorg die een alternatief kunnen zijn voor het toepassen van deze vrijheidsbeperkende maatregel? Bij het evalueren moeten alle stappen van de cirkel opnieuw worden doorlopen.

Noodsituaties

2. In noodsituaties mag worden opgetreden. Van een noodsituatie is sprake als het gedrag van de cliënt onaanvaardbare risico’s oplevert voor de cliënt zelf of anderen. Indien er sprake is van het moeten toepassen van vrijheidsbeperking in een noodsituatie (vooraf overleg is niet mogelijk) worden de maatregel en omstandigheden altijd binnen 24 uur gemeld bij wijkverpleegkundige, behandelend arts en vertegenwoordiger/familie. Vervolg: Stappen zoals beschreven onder werkwijzen punt 1.

Gevolgen van vrijheidsbeperking

Vrijheidsbeperkende maatregelen kunnen zeer heftig zijn voor de cliënt. Het kan meer onrust (zoals verzet tegen de vrijheidsbeperking) veroorzaken, agressie, meer gedrag beïnvloedende medicatie (psychofarmaca) om deze onrust weg te nemen en dus meer bijwerkingen, de cliënt kan niet zelf naar het toilet en ook met hulp neemt de toiletgang meer tijd in beslag, meer kans op decubitus, de cliënt ligt dus lang in dezelfde houding, waardoor de kans op doorligwonden toeneemt. In extreme gevallen kan het leiden tot psychische klachten zoals angst en depressie en lichamelijke passiviteit leidt tot forse achteruitgang van het denkvermogen, het slaap-waakritme en de stemming van cliënten.

Scholen van medewerkers in het werken aan vrijheid

Werken met zo min mogelijk vrijheidsbeperkende maatregelen vraagt voldoende kennis en vaardigheden van medewerkers. Medewerkers passen vrijheidsbeperking toe met de beste bedoelingen, namelijk het bieden van veilige zorg. Medewerkers hebben de gelegenheid om op elk gewenst moment een E-learning vrijheidsbeperking afnemen. Dat kan via https://free-learning.nl/ In deze online test leren zorgmedewerkers aan de hand van 15 prikkelende vragen wat vrijheidsbeperkende maatregelen zijn. De test is gemaakt door LOCO-motion en Vilans: e-learning Vrijheidsbeperkende maatregelen.